Το καλύτερο παιδί

Μου έλεγε κάποιος γνωστός μου ότι δεν μπορεί να το πιστέψει πως ο Πλούταρχος είπε αυτά που είπε: ο Πλούταρχος είναι σοβαρός, οικογενειάρχης άνθρωπος, νοικοκυρόπαιδο. Δεν έχω σκοπό να δουλέψω τη μανιέρα των μνημονιακών ηθικολόγων γραφιάδων, που απομονώνουν ένα στοιχείο που δεν τους αρέσει από την Ελλάδα, από τη ζωή, από τον κόσμο και μετά το ανάγουν στην αιτία της κρίσης, μιλώντας με αταξικές γενικεύσεις όπως "γενιά" (άραγε εγώ που σπούδασα στο παρά τρίχα και η συνομήλική μου αυτάρεσκη στελεχάρα ανήκουμε στην ίδια "γενιά";). Απλώς νομίζω ότι οι δηλώσεις του Γ. Πλούταρχου είναι συμβατές και συνεπείς με την ορθοφροσύνη και τον πρακτικό καιροσκοπισμό των νοικοκυραίων.

Είναι συνηθισμένο να κολακεύουμε τους νοικοκυραίους και να εξαίρουμε τις αρετές τους, όχι μόνο στην Ελλάδα. Πηγή αλλά και επιτομή των αρετών των νοικοκυραίων είναι, βεβαίως, η ηθική τους. Μόνο που μας διαφεύγει κάτι σημαντικό: οι νοικοκυραίοι δεν έχουν ηθική. Κι αν έχουν ηθική, δεν τους απασχολεί να ζήσουνε σύμφωνα με αυτή, αρκεί να μη λέει κουβέντες ο κόσμος για το ποιόν τους. Αυτό που πραγματικά απασχολεί τους νοικοκυραίους είναι η σταθερότητα των συνθηκών καθώς και η διατήρηση της ομαλότητας γύρω από τους ίδιους και από τις δραστηριότητές τους. Κι ας μείνει άνεργο το 1/4 του πληθυσμού, έχουν άκρες. Κι ας κλείνουνε τα μαγαζιά, αρκεί να είναι των άλλων. Όταν όμως τα πράγματα σκουρήνουν πολύ, τότε αναζητούνται λύσεις πρακτικές, συμφέρουσες, απλές: "Ας είναι ο,τι θέλουν. Φτάνει να βγάλουν την χώρα από το αδιέξοδο..."

Το πραγματικό πρόβλημα, επιμένω, είναι ηθικό. Όταν μιλάμε για τους νοικοκυραίους, συγχέουμε τα αντανακλαστικά συλλογικής αυτοσυντήρησης με την ηθική. Πριν χρόνια είχα μια συζήτηση με έναν καθηγητή φιλοσοφίας Άγγλο, ο οποίος έχει διδάξει Ηθική στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Μου είπε για το πρώτο μάθημα Ηθικής που έκανε στην Ελλάδα, σε ιδιωτικό ίδρυμα που αποσκοπεί στην πανεπιστημιοποίηση. Περίμενε λοιπόν ότι βάση για τη συζήτηση θα ήταν η ηθική της Ορθοδοξίας, άλλωστε οι Εγγλέζοι έχουν την εντύπωση ότι είμαστε είτε θρήσκοι είτε υποψήφιοι αντάρτες δρόμων είτε και τα δύο (όταν δε σπάμε πιάτα κτλ). Μέσα σε 40 λεπτά μαθήματος είχε χάσει πάσα ιδέα: η μόνη ηθική φιλοσοφία που αντιλαμβανόντουσαν και εφάρμοζαν όλα αυτά τα 19χρονα που φοιτούσαν αντί διδάκτρων ήταν ο σολιψισμός και ο ατομικιστικός ωφελιμισμός: ηθικό είναι ό,τι ωφελεί εμένα

Μιλάω για την πολιτική ηθική όλων μας, για την επίγνωση ότι κοινωνία υπάρχει και ότι όλοι βράζουμε στο ίδιο καζάνι. Μετά το (κατά τα φαινόμενα προσωρινό, με ιστορικούς όρους) τρομακτικό σοκ του ναζισμού, και χάρη και σε ανθρώπους όπως ο Ράσελ και οι υπαρξιστές, ο όρος Ηθική πήρε για κάποιες δεκαετίες μια πιο σοβαρή και ουσιώδη σημασία στην καθομιλουμένη, από το να είναι απλώς το παρατσούκλι για το κουμάντο στο κορμί της γυναίκας (από το κεφάλι της μέχρι τους αστραγάλους). Ξεκίνησε η επαναδιατύπωση της ηθικής και για τον απλό κόσμο με όρους του αν καταπιέζεις, αν κάνεις ληστρικούς πολέμους, αν κλέβεις, αν καταχράσαι, αν σκοτώνεις εξ αμελείας με τα προϊόντα και τα εργοστάσιά σου. Για λίγο ίσως, μια μερίδα κόσμου αντιλήφθηκε ότι ανήθικο δεν είναι να "απολαμβάνεις υπεύθυνα" αλλά να εκμεταλλεύεσαι και να καταπιέζεις, ότι ο πλουτισμός ίσως να είναι ανηθικότερος από το διαζύγιο κτλ.

Αυτά όμως τελείωσαν. Προεκιμένου να βγει η χώρα από το αδιέξοδο, επιστρέφουμε και ανοιχτά πια στη λογική της αστυνόμευσης, της ολοκληρωτικής περιχαράκωσης, του αυταρχικού ετεροκαθορισμού, στην πρακτική μη-ηθική στάση των νοικοκυραίων: "Ας είναι ο,τι θέλουν. Φτάνει να συνεχίσουμε να είμαστε ο καθένας μας το καλύτερο παιδί στα μάτια του κόσμου."

Για τη στήλη 'Blogs in print' της Ελευθεροτυπίας της 1.VI.2013